V Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego
Treść
Osiek, pałac w stylu orientalnym
Jeden z najciekawszych w Polsce przykładów architektury inspirowanej orientem i sztuką mauretańską. Wybudowany pod koniec XVIII w., a przebudowany w latach czterdziestych XIX w. w stylu nawiązującym do architektury Wschodu. Stylizacja obejmuje elewację i wspaniale dekorowane klasycznymi dla Wschodu motywami wnętrze.
Program:
Zwiedzanie pałacu, wejście z przewodnikiem co godzinę.
31 maja: 12.00 - 16.00
1 czerwca: 10.00 - 16.00
Występy chórów: "Wrzos" z Głębowic i "Osieczanie" z Osieka oraz zespołów dziecięcych ze szkół podstawowych i gimnazjum.
31 maja: 15.00 (Stadion LKS)
Kontakt:
Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osieku, tel. (033) 845 81 34
WSTĘP WOLNY
Historia Osieka i Pałacu Rudzińskich
Osiek położony jest około 10 km na południe od Oświęcimia. Pierwsza wzmianka o Osieku zachowała się w dokumencie Bolesława Wstydliwego z roku 1278. W roku 1457, znajdującą ię w księstwie oświęcimskim wieś, kupił król Kazimierz Jagiellończyk z przeznaczeniem na zastawy pożyczkowe. Ostatni z pożyczkodawców, Baltazar Dębowski h. Kornicz, pozyskał Osiek w 1504 roku oddając królowi w rozliczeniu trzy wsie: Kobiernice, Porąbke i Bujaków.
Sprzedawana i kupowana wielokrotnie, na dłużej została dopiero przy rodzinie Porębskich h. Kornicz, po 1567 roku przejęta drogą dziedziczenia przez Nielepców h. Prus ( 1682 ), później przez Wande z Szembeków Branicką, aż po jej syna, hetmana Franciszka Xawerego Branickiego, targowiczanina. W roku 1784 majątek osiecki odkupił Karol Wacław Larisch; jego dziedzicem był syn, Karol Józef Larisch ( Larysz ). W roku 1867 Osiek odkupiony został przez Oskara von Rudzińskiego, protoplasty osieckiej gałęzi Rudzińskich. Doprowadził on do rozkwitu podupadły majątek. Gośćmi Rudzińskiego w jego osieckim pałacu byli m.in. Józef Piłsudski, generał Józef Haller, prezydent Ignacy Mościcki, książę kardynał Adam Sapieha. Oskar von Rudziński zaprzyjaźnił się również z Julianem Fałatem, który bywał w pobliskich Łękach u Wrotnowskich; od Lucjana Wrotnowskiego Fałat otrzymał list polecający do Radziwiłłów w Nieświeżu, gdzie był rysownikiem i malarzem dokumentującym polowania, na których bywał przyszły cesarz, Wilhelm. Umożliwiło to malarzowi karierę nadwornego malarza cesarskiego w Berlinie. Po śmierci Oskara majątek przejęli jego synowie: Andrzej, Edward i Marian.
W czasie drugiej wojny światowej Rudzińscy zmuszeni zostali przez zarząd niemiecki do opuszczenia Osieka – przeprowadzili się do majątku rodzinnego żony Mariana Rudzińskiego w Słupi. W roku 1945 majątek został nieprawnie znacjonalizowany a mienie rozgrabione. W 2000 roku wnuk i spadkobierca Oskara, Maciej Rudziński, odzyskał pałac.
Pierwsze wzmianki na temat zabudowań dworu w Osieku pochodzą z roku 1653, ale dwór istniał zapewne znacznie wcześniej i związany był z rodziną Porebskich. W roku 1672 wymieniono istniejące tam „fortalitio et praedio”.
Pierwszy pałac w Osieku wybudowany został przez Karola Wacława Larischa pod koniec XVIII stulecia w stylu klasycystycznym. Obecny – to efekt przebudowy w stylu orientalnym dokonanej na zlecenie jego syna, Karola Józefa, prawdopodobnie przed 1840 rokiem. Za projektanta przebudowy uznaje się niekiedy włoskiego architekta Franciszka Marię Lanciego. Pałac stał się piętrową budowlą utrzymaną w stylu orientalnym. Architekt przekształcił bryłę pałacu przedłużając jedno ze skrzydeł i nadbudowując je wieżą na planie kwadratu, z latarnią o cebulastym zwieńczeniu, zmienił wygląd okien i wykonał krenelaż ponad gzymsem piętra. Wnętrze zostało całkowicie przebudowane w stylu mauretańskim, detal architektoniczny naśladuje wzory tureckie. Zwraca uwagę wspaniała niegdyś, dekorowana arabeskami sala balowa. Pałac stoi w rozległym, założonym w XIX wieku parku krajobrazowym, w którym znajdują się klasycystyczne i neogotyckie zabudowania przydworskie.
Przenikanie motywów wschodnich do sztuki polskiej, naturalne w XVII wieku, zanikło w okresie klasycyzmu by pojawić się znów u jego schyłku i w epoce romantyzmu. Zjawisko to związane było tyleż z ożywionymi stosunkami polsko-tureckimi ostatnich lat istnienia Rzeczypospolitej, ile z filozofią romantyzmu, szukającego wzniosłości i natchnień właśnie na Wschodzie. Nie bez znaczenia i były również nurty o charakterze „historycznym”, przywołujące w dobie utraty niepodległości dzieje przewag militarnych z wojen osmańskich. Pałac w Osieku jest jednym z ciekawszych przykładów wpływu nurtu orientalnego na architekturę rezydencjonalną w Polsce.
Autor: WJ
Tagi: pałac palac małopolska malopolska dni dziedzictwa kultura